Chùm Thơ Hay Về Sự Nghèo, Phận Nghèo Trong Cuộc Sống

Xuân Diệu, ông hoàng thơ tình từng nói: “cơm áo không đùa với khách thơ”. Có lẽ người nghệ sĩ là những người quá lãng du, mơ mộng, nên hầu như ai cũng không thoát khỏi phận nghèo, dù là những nhà thơ đã thành danh đến những người chưa từng ai biết tới, chỉ cần có chút chất thơ trong người là rất dễ “dính” nghèo. Vì thế, chủ đề nghèo cũng là chủ đề nổi bật của thi ca dù chẳng có chút gì thi vị.

Vậy, các nhà thơ đã nhìn nhận cái kiếp nghèo như thế nào? Hôm nay, Blog Chùm Thơ xin gửi tới các bạn những bài thơ hay về sự nghèo, phận nghèo, kiếp nghèo, con nhà nghèo… rất ý nghĩa được lưu truyền từ xưa đến nay:

1, Bạn Đến Chơi Nhà (Nguyễn Khuyến)

Đã bấy lâu nay bác tới nhà.
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.
Đầu trò tiếp khách, trầu không có,
Bác đến chơi đây ta với ta.

2, Sự Nghèo (Tản Đà)

Người ta hơn tớ cái phong lưu
Tớ cũng hơn ai cái sự nghèo
Cảnh có núi sông cùng xóm ngõ
Nhà không gạch ngói chẳng gianh pheo
Văn chương rẻ ế coi mà chán
Giăng gió ham mê nghĩ cũng phèo
Kiếp trước nhớ sinh đời Hạ Vũ
Mưa vàng ba buổi chán xu tiêu

3, Than Nghèo (Tú Xương)

Cái khó theo nhau mãi thế thôi
Có ai, hay chỉ một mình tôi?
Bạc đâu ra miệng mà mong được?
Tiền chửa vào tay đã hết rồi!
Van nợ lắm khi tràn nước mắt
Chạy ăn từng bữa mướt mồ hôi
Biết thân thuở trước đi làm quách
Chẳng ký, không thông, cũng cậu bồi!

3.1, Nghèo (Tú Xương)

Chẳng khôn cũng biết một hai điều,
Chẳng tội gì hơn cái tội nghèo.
Danh giá nhường này không lẽ bán,
Nhân duyên đến thế hãy còn theo.
Tấm lòng nhi nữ không là mấy,
Bực chí anh hùng lúc túng tiêu.
Có lẽ phong trần đâu thế mãi
Chốn này tình phụ, chốn kia yêu.

3.2, Than Thân (Tú Xương)

Kể đã ba mươi mấy tuổi rồi,
Tôi ngồi tôi nghĩ cái thằng tôi.
Mấy khoa hương thí không đâu cả,
Ba luống vườn hoang bán sạch rồi.
Gạo cứ lệ ăn đong bữa một,
Vợ quen dạ đẻ cách năm đôi.
Bắc thang lên hỏi ông trời nhẽ:
Trêo ghẹo người ta thế nữa thôi?

3.3, Vì Tiền (Tú Xương)

Vì chưng chẳng có, hoá thân hèn,
Hổ với anh em, chúng bạn quen.
Thuở trước chơi bời còn quyến luyến,
Bây giờ đi lại dám mon men!
Giàu sang, âu yếm, tình quen thuộc,
Bần tiện, thờ ơ, dạ bạc đen.
Ví khiến trong tay tiền bạc có
Nói dơi nói chuột, chán người khen.

3.4, Nghèo Mà Vui (Tú Xương)

Kể suốt thế đố ai bằng anh Mán
Trải mùi đời, khôn chán giả làm ngây
Hổ sinh ra lúc thời này
An thân mệnh thế, giấu tay anh hùng
Không danh cho dễ vẫy vùng
Mình không phú quí, mắt không vương hầu
Khi để chỏm, lúc cạo đầu
Nghêu ngao câu hát nửa tàu nửa ta
Không đội nón, chịu màu da dãi nắng
Chẳng nhuộm răng, để trắng để cười đời
Chốn quyền môn luồn cúi mặc ai ai
Ngoài cương toả thảnh thơi ai đã biết?
Chỉ ấm ớ giả câm giả điếc
Cứ vui tràn khi hát khi ngâm
Trên đời mấy mặt tri âm!

4, Than Cảnh Nghèo (Nguyễn Công Trứ)

Vốn hễ anh hùng mới có nghèo
Sao mà ta lại trải trăm chiều?
Trái mùa, nghiệp cũ không nên bỏ
Ế chợ, nghề nhà cũng phải theo
Những giữ miệng đà không muốn nói
Làm sao bụng lại cứ thường trêu?
Suy ra mới biết rằng hay dở
Kể trước như ta dáng cũng nhiều

4.1, Tết Nhà Nghèo (Nguyễn Công Trứ)

Tết nhất anh ni ai nói nghèo
Nghèo mà lịch sự, đố ai theo!
Bánh chưng chất chật chừng ba chiếc
Rượu thuốc ngâm đầy độ nửa siêu
Trừ tịch kêu vang ba tiếng pháo
Nguyên triêu cao ngất một gang nêu
Ai xuân, anh cũng chơi xuân với
Chung đỉnh ơn vua ngày tháng nhiều

4.2, Thế Tình Đối Với Người Nghèo (Nguyễn Công Trứ)

No thời ra bụt đói ra ma,
Chẳng lạ nhân tình đất kẻ ta.
Khôn khéo chẳng qua thằng có của,
Yêu vì đâu đến đứa không nhà.
Ở đời mới biết cùng thời dễ,
Muôn sự cho hay nhịn cũng qua.
Cơ tạo có đi thời có lại,
Vạch vôi lấy đó mãi ru mà.

4.3, Vịnh Cảnh Nghèo (Nguyễn Công Trứ)

Chẳng phải rằng ngây, chẳng phải đần
Bởi vì nhà khó hóa bần thần
Mấy đời thầy kiện mà thua mẹo
Nghĩ phận thằng cùng phải biết thân
Số khá, bĩ rồi thời lại thái
Cơ thường, đông hết hẳn sang xuân
Giời đâu riêng khó cho ta mãi
Vinh nhục dù ai cũng một lần

4.4, Vui Cảnh Nghèo (Nguyễn Công Trứ)

Bần tiện song le tính vốn lành
Gặp sao hay vậy, dám đành hanh?
Phím đàn níp sách là nghề cũ
Quạt gió đèn trăng ấy của riêng
Nhân nghĩa tước trời thì phải giữ
Lợi danh đường nhục cũng nên kinh
Tin xuân đã có cành mai đó
Chẳng lịch song mà cũng biết giêng

4.5, Phận Anh Nghèo (Nguyễn Công Trứ)

Nói phô nghe cũng giỏi con giai
Vì nỗi không tiền hóa dở ngài
Khôn khéo dễ hầu bưng khắp miệng
Khen chê thôi cũng gác ngoài tai
Tính quen mặt đó, đà ghe kẻ
Song biết lòng cho, dễ mấy ai?
Ðã thế thời thôi thôi mặc thế
Ði lâu rồi mới biết đường dài

5, Anh Là Con Trai Nhà Nghèo (Ca Dao)

Anh là con trai nhà nghèo
Nàng mà thách thế anh liều anh lo
Cưới em anh nghĩ cũng lo
Con lợn chẳng có, con bò thì không
Tiền gạo chẳng có một đồng
Thiên hạ hành xứ cũng không đỡ đần
Sớm mai sang hiệu cầm khăn
Cầm được đồng bạc để dành cưới em
Ba hào mua giấy mua tem
Mời khắp thiên hạ anh em xa gần
Thiên hạ hành xứ đồn ầm
Sơn Tây, Hà Nội đồn mình lấy ta
Một hào thì để mua gà
Bảy xu mua rượu hào ba đi tàu
Sáu xu mua lấy trăm cau
Hào tư mua gói chè tàu uống chơi
Sáu xu gạo nếp thổi xôi
Với một xu mỡ và mười xu dưa
Cưới em đồng bạc cũng vừa
Tính đi tính lại vẫn thừa ba xu

5.1, Nhà Anh Đã Khó Lại Khăn (Ca Dao)

Nhà anh đã khó lại khăn
Chỉ vài đồng bạc để dành cưới em.
Ba hào anh để mua nem
Đãi anh em bạn chị em xa gần.
Đồn đây kết nghĩa Châu Trần
Từ Nam chí Bắc đồn mình lấy ta.
Ba hào anh để mua gà
Bảy xu mua vỏ, hào ba mua trầu.
Năm xu anh để mua cau
Hào rưỡi mua chén chè tàu uống chơi.
Một hào đong rượu thổi xôi
Năm xu mua rượu cùng ngồi say sưa.
Anh về anh tính cũng vừa
Cưới em đồng bạc còn vừa mười xu.
Tiền xe tiền pháo lu bù
Hết chín hào chín một xu hãy còn
Để dành làm vốn cho con
Mua gà bán lải vốn còn một xu.

6, Khúc Tình Nghèo (Nguyễn Lãm Thắng)

Rồi mai, rồi mốt… rồi sao?…
Em không dám… thấy thế nào anh ơi!
Em thì nghèo rớt mồng tơi
Còn anh, anh cũng tơi bời như em

Thì thôi bỏ cuộc trốn tìm
Cứ như rụng rớt cánh chim lìa đàn
Thì thôi đừng có cưu mang
Em e… đứt gánh nửa đàng… rồi sao?

Nói như em… nói thế nào!
Nghèo… ừ! nhưng lại tình giàu nghĩa sâu?
Nghèo… mà được sống gần nhau
Khoai sùng cùng với ốc bàu mà vui

6.1, Nắng Quê Nghèo (Nguyễn Lãm Thắng)

Con gà bới nát luống rau
Con trâu mẹp nát cái ao sau nhà
Nắng từ đất mẹ quê cha
Nắng lên từ bãi tha ma đầu làng

Nắng về thả cái chang chang
Cho mắt đỏ, thắp cục than phận người
Nắng đành đoạn rứa nắng ơi!
Có nghe nước mắt, mồ hôi cạn dòng?

Quê nghèo đã nát dòng sông
Núi non trọc lóc, ruộng đồng khô rang
Ngó lên Gò Cấm, Gò Ngang
Thương dân ca, khóc hò khoan quê mình.

7, Vợ Đẹp Là Vợ Người Ta (Trường Phi Bảo)

“Vợ đẹp là vợ người ta”
Tôi không trẻ đẹp nên là vợ anh
Tình nghèo một líp trầu xanh
Một buồng cau thắm cũng thành một đôi
Răng long bạc tóc suốt đời
Dù trong gian khổ chẳng rời xa nhau
Lúc vui buồn, lúc khổ đau
Có tôi – anh mãi bên nhau ấm nồng
Mặc ai thay vợ đổi chồng
Mặc ai sớm tối bạc lòng với ai
Tình mình khít chặt muôn ngày
Chung chăn gối mộng vẫn hoài thiết tha
Vợ đẹp là vợ người ta
Nói sao thì cũng trời già se duyên
Trọn đời giữ đạo vợ hiền
Thủy chung tôi vẫn dành riêng cho chồng
Từ ngày chân bước sang sông
Tình tôi quấn sợi chỉ hồng ngang lưng
Chồng người áo gấm người ưng
Chồng tôi áo rách vẫn ngàn lần thương.

8, Tình Nghèo (Vũ Hoàng Mai)

Ba gian nhà trống rào thưa
Ao sau sân trước gió đùa tóc em
Mình nghèo chẳng dám đua chen
Tình nghèo ta vẫn nên duyên vợ chồng

9, Bán Chữ Nghèo! (Nguyễn Minh Dũng)

Tôi chẳng có chi một chữ nghèo
Ai mua tôi bán chẳng kỳ kèo
Xuân, hạ, thu, đông mưa nắng đủ
Trăng, sao, mây, gió tặng kèm theo

Rao cả nhân gian bán chữ nghèo
Bày ra khắp chốn bảng tôi treo
Nằm chờ đẫy giấc cùng cây cỏ
Một thoáng trăm năm chớp mắt vèo!

10, Đất Quê Nghèo (Võ Văn Trực)

Vẫn là đất ấy nuôi tôi
Mùa gieo đã biết mấy đời cần lao,
Mặt người rạch luống thương đau
Những đường số phận rạch vào thịt da.

Đổ bao thành quách nguy nga
Đất đai nghìn thuở vẫn là đất đai.
Vẫn là biển rộng sông dài
Vẫn chân chỉ những luống cày gieo neo.

Quê hương lùi lũi quê nghèo
Dạy tôi khôn lớn với nhiều niềm tin
Mồ hôi, máu đỏ thắp lên
Vầng dương châu thổ ngọn đèn mom sông.

Tôi mơ những sớm mai hồng
Bóng đêm tan hết, mặt đồng sáng tươi.
Đất quê rạng với mặt người
Lúa reo trước bãi ngô cười sau nương

Lòng tôi đau đáu yêu thương
Dẫu nghìn tiệc rượu dễ thường đã vui,
Bài thơ đang viết, nghẹn lời…
Trên lầu đại yến ai cười vô tâm?

Xem thêm:

• Thơ Con Cò – 19 Bài Thơ Về Hình Ảnh Con Cò Trong Ca Dao Dân Ca
• Chùm Thơ Hay Về Nông Thôn Việt Nam Xưa Của Nữ Sĩ Anh Thơ
• 15 Bài Thơ Hay Nhất Của Nhà Thơ Nguyễn Khuyến