Cuốn tiểu thuyết Frankenstein kinh hoàng và sâu sắc đến tột cùng. Mary Shelly đã viết nên một tác phẩm kinh dị tuyệt vời, hàm chứa những triết lý lớn lao và ám ảnh sâu sắc. Nỗi ám ảnh đó không đến từ con quái vật gớm guốc, cũng không đến từ những tội ác nó gây ra, mà đến từ nỗi cô đơn khủng khiếp của nó. Người đọc sẽ cảm nhận một nỗi cô đơn độc nhất vô nhị trong văn chương nhân loại, để rồi sau đó phải ngậm ngùi thương cảm cho số phận trớ trêu của một linh hồn bị nguyền rủa.
Walton, một chàng trai trẻ chán ghét cuộc sống vật chất tầm thường, mang trong mình nỗi khát khao cháy bỏng chinh phục thiên nhiên, muốn viết những trang sử hào hùng cho cuộc đời của chính mình, dã dong buồm đến vùng đất xa xôi của Bắc cực. Cuộc đời anh vốn dĩ cô đơn, cô đơn từ sâu thẳm trong tâm hồn, khi những đan xen trong tâm tưởng anh chẳng có một nơi nào- một tâm hồn khác- để hòa điệu. Khi sắp đến đoạn đường cuối của cuộc hành trình, anh gặp Victor Frankenstein, một con người đang đi đến hành trình kết thúc cuộc đời mình, nhưng bên trong con người tuyệt vọng ấy lại tồn tại một tâm hồn cao quý khiến Walton ngay lập tức muốn trở thành tri kỷ. Walton cứu Frankenstein khi mà mục đích khiến anh tồn tại để lang thang đến vùng đất băng giá, không có chỗ cho sự sống này, là cả một câu chuyện dài ly kỳ và bi tráng. Trong những ngày gần kề với cái chết, Frankenstein đã đưa Walton – và cả chúng ta- một lần nữa trải qua tấm thảm kịch của mình, một câu chuyện chẳng để lại gì ngoài những day dứt, ám ảnh, xen lẫn những xúc động đôi khi khiến người nghe phải thảng thốt.
Frankenstein được sinh ra trong một gia đình quý tộc ở Geneva, Thụy Sỹ. Bố mẹ Frankenstein nhận nuôi Elizabeth, người được miêu tả như một thiên thần, vốn cũng là con gái của một gia đình quý tộc, vì người mẹ mất nên cô được đem đến ở với một gia đình nghèo. Sau khi được gia đình Frankenstein nhận nuôi, cô bé trở thành người bạn niên thiếu của Frankenstein, một người mà Frankenstein hết mực tôn sùng và yêu quý. Frankenstein vốn đam mê khoa học, ham muốn tột cùng của anh là thổi hồn cho một sinh vật có tư duy mà không cần đến bàn tay của tạo hóa. Để theo đuổi giấc mơ của mình, anh lên đường theo học một trường đại học ở thành phố Ingodstadt, vùng đất của khoa học. Chính nơi đây, bi kịch của anh được bắt đầu. Với niềm đam mê và kiến thức được tích lũy ở quê nhà, anh bắt tay vào việc thực hiện giấc mơ – vun đắp nên một hình hài mang sự sống giống như con người. Hàng ngày, anh vùi đầu vào những công thức, quan sát từng chút biến đổi của cái chết để làm điều ngược lại- sự hồi sinh. Suốt hai năm trời ròng rã, mỗi một thành công lại lấy đi của anh một phần sức sống, nhưng những hi vọng khiến tâm trí anh thỏa mãn mà quên đi cả thể xác đang hao mòn. Trong thời gian đó anh thậm chỉ chẳng thèm viết thư cho gia đình.
Và rồi, anh thành công, một sinh vật do anh tạo ra, một sinh vật mà từng bộ phận được chắp vá từ những cơ thể không còn sự sống. Nhưng than ôi, cái sinh vật được ban lại sự sống kia, anh những tưởng sẽ là một sinh vật hoàn hảo bởi anh đã cố nhào nặn ra những gì cân đối nhất, nay đứng trước mặt anh, là một sinh vật xấu xí vô cùng, xấu đến độ Dante cũng không thể tưởng tượng nổi, theo như mô tả của anh. Anh như rơi vào vực sâu không đáy của nỗi tuyệt vọng, vì đã đi ngược lại tạo hóa mà ban sự sống cho cái sinh vật gớm ghiếc kia. Những ngày đen tối của cuộc đời anh bắt đầu. Quá tuyệt vọng vì giấc mơ đã trở thành cơn ác mộng, kèm theo sự hao mòn thể xác, lao tâm và lao lực khiến anh như kẻ mất hồn. May thay, người bạn thân của anh vì quá lo cho anh nên đã tìm đến thành phố nơi anh theo học, gặp lại người bạn thân, nỗi khổ tạo ra cái sinh vật khốn nạn kia của anh được vơi bớt đi chừng nào, nhưng anh vẫn không dám cho người bạn của mình hay biết về cái công việc anh từng say mê, nay hóa thành ghê tởm ấy được. Khi nỗi khổ tâm phần nào nguôi ngoai, anh lại nhận được tin cái chết của em trai từ cha mình, ngay lập tức anh cùng người bạn trở về quê nhà. Chứng kiến sự ra đi đau lòng của người em trai và cái chết oan ức của cô hầu gái tại quê nhà lại khiến anh thêm một lần suy sụp. Trong một lần bộ hành để xoa dịu đi những nỗi đau chồng chất, cơn chấn động lại kéo đến anh một lần nữa khi anh gặp lại cái sinh vật khốn nạn kia. Không như cái lần đầu tiên khi sinh vật kia thức giấc, chỉ nhìn anh bằng ánh mắt nhòe đục với những hơi thở nặng nề, lần này, đứng trước mặt anh là một sinh vật sắc xảo, sẵn sàng đối thoại với anh với những tư duy của một con người thực thụ. Và cuộc đời của sinh vật khốn nạn kia, theo lời kể của hắn, cũng chẳng mấy tươi sáng như đấng tạo hóa ra hắn, cách mà hắn gọi anh.
Sau khi được anh ban cho sự sống, hắn cô độc đi tìm cuộc đời của mình, nhưng với vẻ ngoài kinh hãi của một con quái vật, hắn được con người chào đón bằng những ánh mắt ghê tởm, những cái vụt gậy và những tràng ném đá xua đuổi. Hắn nhận ra hắn xấu xí, dị hợm, chính những thứ đó khiến con người tránh xa hắn, hắn trở nên cô độc. Nhưng đáng nguyền rủa thay, Frankenstein đã ban cho hắn sức mạnh và khả năng tư duy hơn người, khiến hắn trở thành những chương dài đầy bi kịch của chính kẻ tạo ra hắn, Frankenstein. Sau khi nhận ra sự cô độc thê thảm của mình, hắn tìm cách để hiểu con người, hắn tìm được một chỗ trú phía sau ngôi nhà của một gia đình. Ở đó hắn học được ngôn ngữ của con người qua những cuộc đối thoại của các thành viên trong gia đình, hắn còn biết thêm những câu chuyện họ kể cho nhau về những điều tốt đẹp, hắn nhận ra con người không phải lúc nào cũng xấu như hắn nghĩ. Trong những điều tốt đẹp mà hắn nghe được, hắn mong chờ sự bao dung, thứ có thể khiến hắn được con người đón nhận. Nhưng hắn vẫn biết hắn xấu xí, những lần bị xua đuổi đã khiến hắn, phần thì giận dữ, phần thì cô đơn, nên việc được con người đón nhận là thứ hắn khao khát hơn bao giờ hết. Cứ thế từng ngày, hắn cố gắng để hiểu con người và tìm cách để nhận được sự chào đón của họ. Hắn biết gia đình hắn đang ở nhờ là một gia đình tốt, với người cha mù và hai anh em. Hắn giúp người anh kiếm củi mỗi đêm và hằng mong một ngày được chia sẻ tâm tư với họ như một đồng loại. Và kế hoạch của hắn bắt đầu bằng việc tìm sự đồng cảm từ người cha mù, người mà không thể cảm nhận được cái cơ thể xấu xí của hắn. Sau một thời gian dài học làm người từ gia đình đó, hắn quyết định sẽ đối diện với họ để mong về một cuộc chào đón. Một ngày, khi những người con đi vắng, chỉ còn người cha mù, hắn quyết định thực hiện kế hoạch của mình, đúng như dự định, người cha mù – theo hắn là một người đáng kính – đã trò chuyện cùng hắn, hi vọng như bừng cháy khiến hắn xúc động, chỉ còn những người con kia thôi, những người có thể nhìn thấy cái thân thể ghê tởm của hắn, có thể chấp nhận hắn, hắn sẽ kết thúc chuỗi ngày vô vọng và cô đơn. Nhưng hỡi ôi, chút hi vọng ít ỏi của hắn vụt tắt đi trong chớp mắt, cái vẻ ngoài xấu xí của hắn, đến cả những người hắn nghĩ rằng họ có đủ sự bao dung để đón chào hắn cũng không thể nào chịu nổi, đã khiến họ ghê tởm và xua đuổi hắn chẳng khác nào những con người hắn đã từng gặp trước đây. Thất vọng và giận dữ khiến hắn trở nên điên cuồng. Những câu chuyện về sự trả thù hắn từng nghe, trước đây hắn từng nghĩ là xấu xa thì giờ đây khiến hắn lên kế hoạch cho cuộc đời còn lại của hắn, hắn sẽ khiến cho người tạo ra hắn đau khổ, bằng cách trả thù. Và cái chết của người em trai cũng như cô hầu gái bên trên chính là sự mở đầu.
Nghe xong câu chuyện của cái sinh vật cho mình tạo ra, Frankenstein không khỏi ghê tởm, tức giận và đau buồn về hai cái chết mà anh nghĩ anh đã gián tiếp gây ra, anh chỉ muốn lao vào mà kết liễu cái sản phẩm đầy lỗi lầm kia đi thôi. Nhưng sức mạnh mà Frankenstein đã ban cho hắn khiến hắn dường như bất khả xâm phạm. Hắn dùng chính những lý lẽ về mưu cầu hạnh phúc của con người để cầu xin, cũng như thỏa hiệp với đấng tạo ra hắn. Hắn yêu cầu Frankenstein tạo ra một bản thể khác giới giống như hắn, để hắn bớt đi sự cô đơn, và hơn hết là sẽ bỏ qua ý định trả thù. Những lời lẽ của hắn khiến Frankenstein mủi lòng, một phần vì không muốn Elizabeth, người bạn thuở nhỏ và cũng là người vợ sắp cưới của mình bị tên ác quỷ kia cướp mất, anh đồng ý tạo ra cho hắn một đồng loại phiên bản nữ. Nhưng vì sự giằng xé về công việc tội lỗi này, lúc sắp hoàn thành, Frankenstein đã hủy hoại sinh vật thứ hai ngay trước mắt tên ác quỷ kia, khiến hắn điên tiết, và kết quả là Frankenstein lần lượt mất đi những người thân yêu còn lại. Nỗi đau đã thúc đẩy anh đuổi theo tên quái vật kia để trả thù, việc mà anh nghĩ sẽ khiến anh có thể yên tâm mà nhắm mắt. Frankenstein rong ruổi trên con đường đuổi theo tên ác quỷ, cuối cùng dẫn anh đến với Walton.
Nhưng chưa kịp bắt được cái sinh vật do mình tạo ra, anh đã trút hơi thở cuối trên tàu của Walton. Đó cũng chính là điều mà tên ác quỷ kia mong muốn, trước khi tự kết liễu của mình. Hắn lẻn vào tàu, tìm đến xác của kẻ tạo ra mình, Walton đứng đó, lắng nghe những lời cuối cùng của kẻ khốn nạn. Bi kịch của những cuộc đời mà bắt nguồn từ việc Frankenstein muốn tạo ra một sinh vật nhưng lại đi trái với quy luật tự nhiên. Sau khi than vãn về cuộc đời khốn nạn của hắn lẫn người tạo ra hắn, hắn lao ra cửa sổ, mất hút sau cái lạnh lẽo của tuyết và băng.
Là một tiểu thuyết kinh dị nhưng được viết bởi giọng văn lãng mạn của một cô bé 18 tuổi, những biện pháp so sánh của Mary Shelly đã khắc họa sâu sắc sự đối lập giữa thiên nhiên với con người, giữa con người với con người và thậm chí một kẻ nửa người nửa ngợm cũng được tô vẽ những mảng sáng tối đầy ám ảnh. Với nội dung chính là những giằng xé của tội lỗi, những day dứt của sự mất mát và những khoảng lặng của nỗi cô đơn, Frankenstein đưa cảm xúc của độc giả đi từ cung bậc này đến cung bậc khác, những nuối tiếc, những xót xa cứ thế chồng chất lên nhau, ngay cả khi đã khép lại trang cuối cùng.
Lê Kim Danh
Xem thêm:
